نیازسنجی بازار این کاربری ها
امروزه تعریف فضای کار در دنیا تحول یافته و پارک های علم و فناوری، کارخانه های نوآوری و فضاهای کار اشتراکی جای خود را به دفاتر اداری سنتی داده اند. در ایران نیز، طی سالهای گذشته، استفاده از این مراکز مورد استقبال قرار گرفته و رونق بیشتری یافته است. به طور کلی، پارک های علم و فناوری، کارخانه های نوآوری و فضاهای کار اشتراکی با ارائه امکانات و خدماتی که به طور مشترک در اختیار افراد قرار میگیرند، در کاهش هزینه های مربوط به کسب و کارها موثر هستند. علاوه بر این، این مجموعه ها، فضاهای اجتماعی هستند که امکان تعامل افراد با پیشینه ها و مهارتهای مختلف را فراهم کرده و با به اشتراک گذاشتن تخصص ها، به کشف ایده های جدید کمک میکنند.
به استناد آمارهای موجود در حال حاضر در حدود 10 هزار شرکت دانش بنیان در کشور در حال فعالیت می باشند. پیش بینی شده که در سالهای پیش رو تعداد این شرکتها با افزایش روبرو خواهد بود. همین موضوع نیاز به پارک های علم و فناوری را تا حدودی افزایش میدهد اما باید توجه داشت که ضوابط احداث این مجموعه ها به دلیل وابستگی به وزارت علوم، اندکی سختگیرانه خواهد بود. همچنین جانمایی این مجموعه ها در کنار واحدهای دانشگاهی و صنعتی حائز اهمیت میباشد.
از سوی دیگر، صنعت فضای کار اشتراکی پس از دوران کرونا بیش از پیش با رونق روبرو شد. این مجموعه ها با هدف ایجاد محیط استقرار با امکانات اداری اولیه برای استارتاپ ها، فریلنسرها و نیروهای دورکار در سایر شرکتها شکل گرفت. با توجه به میزان اجاره واحدهای اداری، صرف هزینه ماهانه برای اجاره میز یا اتاق اختصاصی بسیار به صرفه تر بوده، از این رو بسیاری از کسب و کارها برای شروع فعالیت خود استفاده از این مجموعه ها را به سایر واحدهای اداری ترجیح میدهند. امروزه با توجه به پیشرفت تکنولوژی و توسعه صنایع خلاق، پیشبینی میشود که در سالهای آتی تعداد شرکتهای استارتاپی و نوپا با افزایش روبرو باشد و به تبع آن نیاز به فضاهای کار اشتراکی نیز افزایش یابد.
در این مقاله، به تعریف هر یک از این فضاها و شناسایی امکانات آنها پرداخته شده است.
پارک علم و فناوری و کارخانه های نوآوری
کارخانه های نوآوری و پارک علم و فناوری دو فضای متفاوت و در عین حال مناسب برای رشد کسب وکارها میباشند. در ایران پارکهای علم و فناوری وابسته به “وزارت علوم” بوده و کارخانه های نوآوری ماهیت خصوصی دارند و لزوماً دولتی نیستند. بنابراین نظارت و ارزیابی خاصی از سوی سازمان های دانشگاهی و دولتی بر کارخانه های نوآوری صورت نگرفته و معمولاً رویکرد این مجموعه ها ارائه خدمات، فضا، امکانات و دسترسی به شبکه ارتباطی و آموزشی برای کسب و کارها میباشد. همچنین مدیریت کارخانه های نوآوری معمولاً به صورت فردی و بر عهده کارآفرینان است.
پارکهای علم و فناوری در سطح کلان و منطق های فعالیت داشته و کسب وکارهای کوچک و متوسط (استارتاپ ها) را پوشش میدهند و فرایند رشد و توسعه آنها را تسهیل میبخشد. در حالیکه کارخانه های نوآوری معمولاً در سطح فردی و سازمانی بوده و خدمات مورد نیاز برای رشد شرکتهای بزرگ را فراهم میکند.
در این مجموعه ها گروه های مختلفی از جمله استارتاپ ها، شرکت های دانش بنیان، سرمایه گذاران و متخصصین دانشگاهی فعالیت دارند. در پارکهای علم و فناوری به دلیل وابستگی به دانشگاهها، علاوه بر موارد فوق شرکتهای فناوری، واحدهای تحقیق و توسعه وابسته به صنایع دولتی و غیردولتی، انجمنها، نهادها و مراکز تحقیقاتی مستقل و وابسته به دانشگاهها نیز حضور دارند.
پارکهای علم و فناوری معمولاً از جانب دولتها برای تقویت اقتصاد منطق های و ملی حمایت میشوند. واحدهای مستقر شده در این مراکز علاوه بر بهره مند شدن از مزایای خدماتی، از حمایت شرکتهای دانش بنیان، معافیت های مالیاتی، توجه سرمایه گذاران خارجی و گسترش روابط در سطوح بالاتر و اشتغال زایی نیز استفاده میکنند. از دیگر مزایای پارکهای علم و فناوری میتوان به حمایت از ثبت اختراعات داخلی و خارجی اشاره کرد. در پارکهای علم و فناوری معمولاً برای ایجاد مسیر توسعه شرکتها، شبکه ارتباطی از متخصصین دانشگاهی ایجاد شده تا به کسب و کارهای فعال در این مجموعه ها خدمات مشاورهای و پشتیبانی ارائه شود.
در کارخانه های نوآوری این فرایند و شبکه ارتباطی گسترده تر میباشد. کسب وکارهای فعال در کارخانه های نوآوری برای مسیر رشد و توسعه به دنبال جذب سرمایه گذار، تبلیغات و ارزیابی هستند. در کارخانه های نوآوری زنجیرهای از شتاب دهندهها، ارائه دهندگان خدمات، سرمایه گذاران و … کنار یکدیگر فعالیت دارند.
کارخانه های نوآوری معمولاً در بافت شهری جانمایی شده و با هدف ایجاد پویایی در سطح شهر، با تغییر کاربری ساختمان ها، کارخانه ها و فضاهای قدیمی، در این مناطق احداث میشوند ولی پارکهای علم و فناوری در کنار واحدهای دانشگاهی و در اغلب موارد محدوده های صنعتی جانمایی میشوند.
ساختار فضا و چیدمان کارخانه های نوآوری به صورت یکپارچه بوده و همه بخش ها در یک سالن و در ارتباط با یکدیگر جانمایی میشوند. این در حالی است که در پارکهای علم و فناوری بخش های مختلف از یکدیگر جدا شده و مجموعه به صورت تفکیک شده طراحی میشود.
از جمله بخشها و امکانات مختلف در کارخانه های نوآوری و پارکهای علم و فناوری میتوان به دفاترکار، فضای کار اشتراکی و خصوصی، سالن برگزاری جلسات و همایش ها، کارگاه های فنی و آموزشی، آزمایشگاه، سالن بدنسازی، سالنهای چند منظوره ورزشی، رستوران، کافیشاپ، پارکینگ، اینترنت، سیستم های صوتی و پروژکتور اشاره کرد.
فضای کار اشتراکی
فضای کار اشتراکی، محیط کاری مشترکی است که افراد و گروههای مختلف با فعالیتهای مستقل، از آن استفاده میکنند. به عبارت دیگر این محیط از چندین میز و صندلی تشکیل شده و افراد و گروههای مختلف میتوانند در ازای پرداخت مبلغ معینی به صورت روزانه، هفتگی یا ماهیانه آن را اجاره کنند.
به طور کلی فضاهای کاری مشترک برای اعضای خود امکان استفاده از میز و صندلی شخصی، اینترنت پر سرعت، اتاق جلسات و لوازم اداری مانند فکس و پرینتر را فراهم میکنند. با این وجود این شرکتها امروزه به دلیل وجود رقابت، علاوه بر موارد ذکرشده امکانات بیشتری را همچون کتابخانه، کافیشاپ و بنهای تخفیف غذایی، باشگاه ورزشی، اتاق بازی و فیلم، خطوط تلفن، سالنهای همایش و همچنین خدمات مشاورهای در زمینه کسب و کار ارائه میدهند.
فضاهای کار اشتراکی معمولاً شامل بخشهای مختلفی بوده که انواع فضاهای اداری مورد نیاز مخاطبین را پوشش میدهد. به عنوان مثال بخش از این فضا به صندلی های مشترک، بخشی به صندلی های خصوصی و بخشی به دفاترکار و اتاقهای خصوصی 2 تا 16 نفره اختصاص داده شده است. هزینه اجاره هریک از این فضاها بسته به نوع امکانات و خدمات و مدت زمان رزرو متفاوت است. به طور کلی، میانگین هزینه ماهانه اجاره صندلی 2 تا 3.5 میلیون تومان به ازای هر نفر و میانگین هزینه اجاره اتاق کار اختصاصی، در بازه 9 تا 30 میلیون تومان میباشد. لازم به ذکر است که هزینه استفاده از امکانات مجموعه، نظیر سالن جلسات، کنفرانس و همایشها و کارگاههای آموزشی معمولاً به صورت جداگانه لحاظ میشود.
معمولاً فضاهای کار اشتراکی توسط شرکتهای استارتاپی مورد استقبال بیشتری قرار میگیرد. استارتاپ ها بسیاری فعالیت خود را از فضاهای دانشگاهی آغاز میکنند و اعضای این کسب وکارها معمولاً دانشجویان هستند. همچنین اعضای این تیمها با توجه به نوع فعالیت خود همواره در تعامل با یکدیگر و سایر استارتاپ ها میباشند. این مجموعه ها با توجه به هزینه کمتر اجاره و وجود امکانات مورد نیاز برای شرکتها میتواند مورد استقبال این مجموعه ها قرار گیرد.
فضای کار اشتراکی با توجه به نوع کانسپت و مخاطبین معمولاً به عنوان فضای تکمیلی پارکهای علم و فناوری و کارخانه های نوآوری طراحی میشود. این موضوع باعث استقبال استارتاپ ها و سایر شرکتهای فعال در این مجموعه ها خواهد شد.
